BAHÇE KURULUMU VE CEVİZ FİDANI DİKİMİ

Ceviz yetiştiriciliğinde arazinin düzenlenmesi ve ceviz için elverişli hale getirilmesi önemli bir faktördür. Ceviz ağacı dikimi öncesi araziye veya bahçeye gerekli düzen verilmelidir.

Arazide drenaj ve düzleme gibi çalışmalar gerekiyorsa yapılmalıdır. Bunun yanında arazi tepelik bir alanda bulunuyorsa “teraslama” çalışması yapılmalıdır. Teraslama çalışmasında arazinin eğim dikliği azaltılır ve arazideki yamaç yapısı hafif eğimli ve alçak basamaklara ayrılacak şekilde düzenlenir. Böylece hem suyun akışı kontrol altına alınmış hem de arazide çalışacak traktörler için uygun bir alan hazırlanmış olur. Ceviz fidanları dikildikten sonra tekrar düzleme ve teraslama gibi çalışmaların yapılması mümkün olmayacaktır.

Ceviz yetiştiriciliğinde yapılan en büyük hatalardan bir tanesi toprak hazırlığı aşamasını atlayarak doğrudan çukur açılması ve cevizin dikilmesine geçmektir. Bahçenin temeli topraktır ve bahçenizi doğru bir temel üzerine kurmak uzun vadede hem ağaçlarınızın daha iyi gelişmesini sağlayacak, hem de sizi sonradan ortaya çıkabilecek gelişim problemlerinden kurtaracaktır. Ceviz fidanları hemen hemen her toprakta yetişebilir; ancak daha verimli bir bahçe kurmak için toprağa geçirimli yani nefes alabilecek bir yapı kazandırılması gerekmektedir.

Arazi, ceviz fidanı için elverişli bir yapıda değilse riper ve dipkazan gibi iş makineleriyle toprağın altı ve üstü işlenmelidir. Bazı arazilerde gerekli görüldüğü takdirde tesviye ve drenaj işlemleri yapılması gerekebilmektedir.

Ceviz yetiştirilmesi için toprak hazırlandıktan sonra ceviz ağaçlarının dikim planlaması yapılmalıdır.
Bunun için öncelikle fidanların dikim sırası belirlenir. Sırasıyla; ağaçların dikileceği yerler tespit edilir, kuyu mesafesi belirlenir ve araziye ip çekilerek çalışma aralıkları işaretlenir. “Chandler” ve “Fernor” türü verimli ceviz fidanları için en ideal dikim aralığı 5x7 metredir.

Ceviz fidanlarının dikileceği çukurlar, dikimin yapılacağı gün veya fidanlar sipariş edilmeden 2-3 ay önce açtırılabilir. Toprağın hava ve güneş alması için çukurların ceviz fidanı dikiminden 2 ila 3 ay önce açılması faydalı olacaktır. Bunun yanında dikim yapılacak gün çukur açılmasının da herhangi bir zararı yoktur. Arazinin büyüklüğüne göre çukurlar kürekle, vurgu makinesiyle ya da iş makinesi yardımıyla açtırılabilir. Toprakta alt ve üst işleme çalışması yapılmışsa çukurların işçiye açtırılması daha ekonomik ve daha kolay olmaktadır.

Elle çukur açılması durumunda toprak yüzeyi 15 ila 20 santimetre derinliğinde sıyrılarak, çıkan toprak sol tarafa yığılmalıdır. Yani çukurdan çıkan alt toprak ve üst toprak karıştırılmadan ayrı yerlere yığılmalıdır. Çukur açılmaya başlandığında ortaya çıkan üst toprak, sıyrılan toprağın üzerine yığılmalıdır. Daha sonra çukurdan çıkarılan alt toprak, sağ tarafa yığılmalıdır. Çukurların derinliği ve genişliği 60’şar santimetre olmalıdır. Bu ölçüler, ceviz fidanı köklerinin rahat bir şekilde ilerleyebileceği orta sert topraklar için geçerlidir.

Eğer toprak yüksek sertlik derecesinde ise, çukurlar iş makinesiyle açılmalıdır. Bu özellikteki topraklarda açılan çukurlar 1,5 metre derinliğinde ve 1 metre genişliğinde olmalıdır. İş makinesi ile alınan üst toprak sol tarafa, alt toprak ise sağ tarafa yığılmalıdır. Daha sonra üst toprak çukurun yarısına kadar doldurulmalıdır. Ardından yaklaşık bir teneke yanmış ahır gübresi toprağın üzerine yayılmalıdır. Bu aşamadan sonra çukurun çevresindeki yüzey toprağı sıyrılarak, çukur tamamen doldurulmalıdır. Alt toprak ise, sıyrılan yere kapatılmalıdır.

Açık köklü ceviz fidanları, kasım ayından itibaren mart ayına kadar dikilebilir. Tüplü ceviz fidanı ise, senenin her mevsimi dikilebilir. Fidanların sevk işlemleri topraklı olarak yapılmaktadır. Fidanların köklerinin sürekli toprak içinde olması, fidan dikimindeki mevsimsel kısıtlamaları ortadan kaldırmaktadır.

Dikim yapılırken toprağın çamur veya karla kaplanmamış olması, toprakta don olmaması ve toprağın tavında olması gerekir. Don, çamur ve sert rüzgâr olan günlerde dikim yapılmamalıdır. Ceviz fidanları dikilinceye kadar mümkünse kapalı ve ısıtıcı olmayan bir yerde muhafaza edilmelidir. Fidanların kökleri rüzgâr gibi dış etkenlerden korunmalıdır. Aksi durumda fidanlar kuruyabilir. Sonuç olarak dikim zamanlamasındaki amaç; yukarıda bahsedildiği gibi elverişsiz hava şartlarında dikim yapılmasının önüne geçmektir.

Ceviz fidanlarının dikim aşamasında, çukurun yaklaşık 50 santimetre altına, yani dip kısmına kök gübresi (250 gram Triple Süper Fosfat ve 250 gram Potasyum Sülfat karışımı) konulur. Bu gübreye alternatif olarak 3 ila 4 kürek yanmamış taze çiftlik gübresi veya temiz koyun gübresi de konulabilir. Çukurun dibine konulan gübrenin üst kısmına, dikim seviyesine kadar üst toprak doldurulmalıdır.

Ceviz fidanı köklerinin, dikimden hemen önce bazı zararlı etmenlere karşı tedbir amacıyla koruyucu çözeltilere batırılması faydalı olacaktır. Daha sonra köklerin uçlarında veya bir kısmında zarar görmüş yerler varsa kırpılarak, kök budaması yapılmalıdır. Bu aşamanın ardından fidan artık dikime hazırdır.

Ceviz fidanının kökleri, çukurun içine konumlandırılır. Fidan konumlandırılırken dikkat edilmesi gereken en önemli faktör, fidanın aşı noktasıdır. Fidanın aşı noktası, fidan dikildikten sonra kesinlikle toprak yüzeyinden 5 ila 10 santimetre yukarıda kalmalıdır (Yandaki fotoğrafta işaretli yerde aşı noktası görülmektedir). Fidanın aşı noktası kesinlikle toprakla örtülmemelidir. Aksi halde fidan kuruyacaktır.

İkinci önemli konu ise, fidanın yönüdür. Fidanın aşı noktasının yönü (aşının sırtı), hâkim rüzgâr yönüne denk getirilmelidir. Böylece kuvvetli rüzgârda filiz gövdeden ayrılmayacaktır. Aksi durumda aşı gözünden çıkan ana dal eğimi ile rüzgârın yönü aynı olacak ve fidan eğilecektir.

Fidan kökünün konumu ve aşı noktası ile ilgili hususlara dikkat edilerek fidan, dik duracak şekilde bir elle tutulmalıdır. Diğer yandan, köklerin üstü toprakla kapatılarak, çukur doldurulmalıdır. Çukurun yarısı ve tamamı toprakla doldurulduğunda ayakla iyice bastırılarak, iki aşamalı olarak sıkışması sağlanmalıdır. Bu uygulamalarla tamamlanan dikim aşaması sonrası ceviz fidanı elle yukarı doğru çekildiğinde yerinden kolay çıkmayacak şekilde olmalıdır.

Fidanlar dikildikten sonra en önemli adımlardan bir tanesi dikim budamasıdır. Dikim budaması fidanın tacı ile kökü arasındaki dengeyi korumak amacıyla yapılır. Unutmayın ki fidanlar fidanlıktan sökülürken köklerinin bir kısmını toprakta bıraktılar ve yeni yerlerine yerleşene kadar bir süre topraktan ayrı kaldılar. Fidanı olduğu gibi dikerseniz fidanın artık bir miktar daha eksik olan kökleri gövdesine su ve besin taşımada yetersiz kalacaktır. Bu nedenle fidan gövdesinin bir miktar küçültülmesi gerekmektedir. Dikim budamasında fidanın tepesi yerden 40 ila 60 santimetre yukarıdan (4 ila 6 göz arası), sağlam bir göz üzerinden hafif eğimle kesilir. Kesilen noktaya macun veya sutut adını verdiğimiz boyacılarda bulabileceğiniz malzemeden sürülerek fidanda kesilen noktanın yaraya dönüşmesi engellenir. Dikim budamasını ister fidanları dikerken, isterseniz de daha sonrasında Mart ayı bitmeden herhangi bir zaman yapabilirsiniz.

Ceviz fidanlarının gövdelerini, güneşten yanmamaları için su bazlı (latex) ve beyaz renkli boyayla boyamak önemlidir. Bunun için “Sutut” marka boya malzemesi kullanılabilir. Bu boya, boya satan yerlerden kolaylıkla temin edilebilir Yağ bazlı boyalar ceviz fidanlarına zarar verdiği için kesinlikle kullanılmamalıdır.

Ceviz fidanları, arazide hâkim rüzgâr göz önünde tutularak, hereklere (sırık) bağlanmalıdır. Dikim işleminin ardından fidan ile herek arasında en az 20 santimetre olacak şekilde fidanın dibine herek konulmalıdır. Bölgede şiddetli rüzgâr varsa karşılıklı 2 herek dikilmelidir. Ayrıca, fidanlar hereklere “8” şeklinde, pamuk ipliği veya plastik dal bağlama ipi ile bağlanmalıdır.

Ceviz fidanının kök bölgesindeki boşlukların kapanması ve köklerin çevresinin toprakla dolması için dikim işleminden hemen sonra bol miktarda can suyu verilmelidir. Ancak can suyu miktarı aşırı olmamalıdır. Fidanın dibinde sürekli su birikmemelidir. Fazla su kökleri çürütür. Fidan dikimi kış aylarına girerken yapılmışsa, yağmur sularının fidanların dibinde birikmesini önleyecek şekilde toprağa şekil veya yön verilmelidir.